Döngüyü Kırma Zamanı

Afetler dünyanın hemen hemen her köşesinde ekonomik, sosyal ve çevresel boyutlarıyla geniş çaplı sonuçlar doğuruyor. Ekosistem krizinin derinleştiği günümüzde, ekonomik veriler doğa olayları kaynaklı afetlerin etkisinin büyüdüğünü ortaya koyuyor. 2024 yılında kaydedilen 318 milyar dolar tutarındaki kayıp, hem küresel gayri safi yurtiçi hasılanın %0,3’üne tekabül ediyor hem de 10 yıllık uzun dönem ortalamasının %22 üzerinde bir seviyeye işaret ediyor[1].

Sigortalanmış kayıplarla sigortasız kayıplar arasındaki farkı ifade eden koruma açığını kapatmak günümüzde önemli bir mücadele alanı. 2024 yılında küresel düzeyde kaydedilen kayıpların yalnızca %43’ü sigorta kapsamında kaldı. Üstelik geçtiğimiz yıllarda anlamlı yükseliş göstermeyen bu oran, farklı gelişmişlik düzeyindeki ekonomilerde büyük farklar gösteriyor. Küresel düzeyde %43 olarak izlediğimiz oran, özellikle Kuzey Amerika’daki yüksek sigorta penetrasyonundan olumlu etkilenirken, çoğu gelişmekte olan ekonomide sigortalı kayıpların %1 dolayında olduğu gerçeğini gizleyebiliyor. Sigorta koruma açığı bu derece geniş olduğunda, afetler yalnızca sosyoekonomik eşitsizlikleri büyütmüyor aynı zamanda hükümet bütçeleri üzerindeki baskıyı artırıyor. Konutlar, ticarethaneler, ulaşım ve enerji altyapısında kaydedilen hasarlar, kıt ekonomik kaynakların yardım ve yeniden inşa faaliyetlerine yönlendirilmesine yol açıyor. Halbuki bu kaynaklara eğitim, sağlık ve çevre politikalarının yeniden şekillendirilmesinde ihtiyaç var. Nitekim teknolojik, sosyal ve ekosistem krizi kaynaklı dönüşümü içeren üçüz dönüşümün adil ve kapsayıcı biçimde başarılmasında bu politikaların rolü olacak.

Aşırı hava olaylarının sıklaştığı bir dünyada sigorta koruma açığının kapanmaması, gelecek yıllarda hükümetler, sivil toplum kuruluşları ile afetlerden etkilenen birey ve şirketler üzerinde büyük ve sürdürülemez bir yük oluşması anlamına geliyor. Beklenen kayıpların artması ise sigorta maliyetlerine yansıyarak sigorta hizmetlerinin yaygınlaşmasını engelliyor ve bir kısır döngü oluşturuyor. Bu döngünün kırılması afet konusundaki farkındalığın ve sigorta bilincinin artmasını gerektiriyor. Bu sürecin önemli bir parçası olan sigorta sektörünün risk analitiğindeki birikmiş deneyimi, afet risklerinin sayısallaştırılması ve paydaşlara aktarımı konusunda elverişli bir ortam sunuyor. Veriye erişim ve verinin kullanılabilirliğinin artırılması, sigorta sektörünün yalnızca kayıp sonrası destek mekanizması olmaktan çıkmasını, aynı zamanda toplumların aşırı hava olayları ve depremlere karşı direncini artıracak stratejik bir araç olarak daha güçlü biçimde konumlanmasını sağlayabilir. Bu alandaki çabalar kuşkusuz ki yoksulluğun sona erdirilmesi, iklim krizine karşı önlem alınması ve refahın adil paylaşımı gibi unsurları bünyesinde barındıran 2030 Sürdürülebilir Kalkınma Amaçlarına ulaşma çabalarına da katkı verecek.

Cem Avcıoğlu

TSKB Ekonomik Araştırmalar – Yönetici

Anahtar kelimeler: afet dayanıklılığı, koruma açığı, adil ve kapsayıcı dönüşüm

[1] Swiss Re. (2025). Sigma No: 1/2025