Enerji Verimliliğinde Eylem Zamanı

Sanayileşme, nüfus artışı, kentleşme ve teknolojik gelişmeler enerji ve hammadde ihtiyacını artırıyor. Artan enerji talebi de hem doğal kaynaklar hem de ekosistem üzerinde baskı yaratırken enerji arz güvenliği sorununu da ön plana çıkarıyor. Bu çerçeveden bakıldığında enerjinin daha etkin kullanımının önemi bir kat daha artarken, enerji verimliliğinin hayatımızın bir parçası olması gerekiyor. Enerji verimliliği, enerji kaynaklarının üretiminden tüketimine kadar olan tüm süreçlerde enerjinin en etkin şekilde kullanılması anlamına geliyor^[1]. Bu sayede ekosistemdeki enerji kaynakları daha az tüketilirken, üretimin ve sosyal refahın olumsuz etkilenmesinin önüne geçiliyor.

Enerji verimliliği Türkiye’nin son 25 yılına damgasını vuran kavramlardan biri olarak da karşımıza çıkıyor. 2007 yılında Enerji Verimliliği Kanunu ile başlayan bu yolculuğun enerji verimliliğinin geliştirilmesi için çeşitli düzenlemeler ile devam ettiği görülüyor. 2018 yılında Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı (ETKB) tarafından yayımlanan Ulusal Enerji Verimliliği Eylem Planı ise 2017-2013 dönemini kapsayan somut eylemlerin ve hedeflerin oluşturulduğu bir kamu dokümanı olarak farklı sektörlere yol gösterdi. I. Eylem Planı’nda yaklaşık 10,9 milyar dolarlık bir yatırım ile kümülatif olarak 23,9 milyon ton eşdeğer petrol (MTEP) enerji tasarrufu ve 30,2 milyar dolarlık parasal tasarruf hedeflendi^[2]. ETKB’nin açıklamalarına göre ilk eylem planı kapsamında yaklaşık 8,5 milyar dolarlık bir yatırım gerçekleşirken, bu yatırım karşılığında 24,6 MTEP kümülatif enerji tasarrufu sağlandı^[3].

Gelelim yeni eylem planına. 2024 yılı Aralık ayında açıklanan “Enerji Verimliliği 2030 Stratejisi ve II. Ulusal Enerji Verimliliği Eylem Planı”nda rakamlar daha da yüksek. 2024-2030 dönemini kapsayan II. Eylem Planı, yaklaşık toplam 20 milyar dolarlık bir yatırım ile kümülatif olarak 37,1 MTEP enerji tasarrufu hedefliyor. Bu toplam rakamın %25’lik kısmının kamu tarafından sağlanacağı belirtilirken, kalan %75’lik kısmın özel sektör yatırımlarıyla gerçekleşeceği tahmin ediliyor. Kalkınmayı hızlandırmasına hizmet etmesi planlanan bu yatırımların, her büyük yatırımda olduğu gibi, bir sigorta yapısına ihtiyacı olacak.

Enerji verimliliği projelerini hayata geçirebilmek için gerek kamu gerekse özel sektör paydaşları mali yükümlülük altına girecekler. Dünyadaki uygulamaları incelediğimizde “Enerji Tasarruf Sigortaları”nın (ETS) enerji verimliliği projelerini desteklemek için ön plana çıktığı görülüyor. Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü’nün (OECD) yayımladığı bir rapor, ETS’lerin 2014 yılında enerji verimliliği projelerinin düşük maliyetli finansmanına erişim amacıyla Inter-Amerikan Kalkınma Bankası (IDB) tarafından geliştirildiği ve bu programın 6’sı Avrupa’da olmak üzere toplam 17 ülkede kısmen veya tamamen uygulandığı belirtiliyor. ETS’lerin tedarikçi firmanın performans sözleşmesi kapsamında belirli bir süre için verdiği enerji tasarrufu taahhüdünü kısmen karşılayan bir finansal risk azaltma aracı olduğuna işaret edilirken taahhüt edilen tasarrufların sağlanamaması durumunda sigorta şirketinin finansal tazminat ödediği ön plana çıkarılıyor^[4]. Enerji Verimliliği 2030 Stratejisi ve II. Ulusal Enerji Verimliliği Eylem Planı”ndaki yatırım rakamlarına ve enerji tasarrufu hedeflerine erişebilmek için birçok projenin hayata geçmesi önemli. Enerji verimliliğini amaç edinmiş tüm paydaşların bu projelerde olması hem sektörler hem de ekosistem açısından kaçınılmaz bir gerçek. Bu çerçevede bu projelerdeki risklerin ETS gibi modeller ile sigortacılık sektörü altında güvenceye alınması kalkınma adımlarını da hızlandıracak bir potansiyel içeriyor.

Can Hakyemez

TSKB Ekonomik Araştırmalar – Ekip Lideri

Anahtar kelimeler: Enerji verimliliği, Enerji tasarrufu, Enerji Tasarruf Sigortası, Enerji arz güvenliği

^[1] ETKB, Enerji Verimliliği 2030 Stratejisi ve II. Ulusal Enerji Verimliliği Eylem Planı (2024-2030), 2024. https://enerji.gov.tr/Media/Dizin/BHIM/tr/Duyurular/T%C3%BCrkiyeninEnerjiVerimlili%C4%9Fi2030StratejisiveIIUlusalEnerjiVerimlili%C4%9FiEylemPlan%C4%B1_202401161407.pdf

^[2] ETKB, Ulusal Enerji Verimliliği Eylem Planı, 2018. https://enerji.gov.tr//Media/Dizin/EVCED/tr/EnerjiVerimlili%C4%9Fi/UlusalEnerjiVerimlili%C4%9FiEylemPlan%C4%B1/Belgeler/UEVEP.pdf

^[3] ETKB. https://enerji.gov.tr/bilgi-merkezi-enerji-verimliligi-ulusal-enerji-verimliligi-eylem-plani

^[4] OECD, “Enerji Tasarrufu Sigortası: Uluslararası Odak Grup Tartışması”, 2023. https://www.oecd.org//content/dam/oecd/en/events/2023/3/energy-savings-insurance--first-international-focus-group-discussion/Discussion-paper-first-energy-savings-insurance-international-focus-group-discussion.pdf