Kırılganlığı Azaltmak Gelişmekte Olan Ülkeler İçin Kritik

Son çeyrek yüzyılda doğa olayları kaynaklı afetlerin yarattığı hasar ve kayıpların kayda değer ölçüde arttığına tanıklık ettik. Bu dönemde sel, fırtına, kuraklık ve orman yangınları gibi aşırı hava olaylarının sayısı, içinden geçtiğimiz ekosistem krizinin ciddiyetini yansıtacak biçimde yükseldi. Bunun yanı sıra afet riski taşıyan bölgelerde artan kentleşme ile doğal savunma mekanizmaları olarak işlev görebilecek ormanlar, sulak alanlar, taşkın yolları ve resifler gibi ekosistemlerin değişmesi veya yok olması afetlerin olumsuz etkilerini çoğalttı. Gezegenimizin geçirdiği değişimin karşısında afet dayanıklılığını arttırmak ortak gündem maddelerinden birini oluştursa da afet etkilerinin dünyanın her bölgesinde eşit biçimde hissedildiğini söylemek güç.

Veriler, afetlerin az gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde daha fazla etkiye yol açtığını ortaya koyuyor. Örneğin 2014-2023 döneminde, afetlerden etkilenen kişilerin nüfus içindeki payı, düşük ve alt-orta gelir grubu ülkelerinde ortalama %2,8 olurken, bu oran yüksek ve üst-orta gelir grubu ülkelerinde sadece %0,9’da kaldı. Toplam 147 ülkeyi ele alan ve küçük ada devletlerini dışarıda bırakan bu analiz çerçevesinde söz konusu 10 yıllık dönemde nüfusunun ortalama en az %3’ü afetlerden etkilenen 32 ülke bulunurken, bunların 28’ini düşük ve alt-orta gelir grubundaki ülkeler oluşturdu.

Sıklaşarak tekrarlayan aşırı hava olayları sadece fiziksel altyapıyı değil, aynı zamanda sosyal yapıları ve kamu maliyesini tehdit ediyor. Bu büyüyen tehdit karşısında özellikle kırılgan ülke ve topluluklar artık hasar gören varlıkların yeniden inşasında finansman zorluklarıyla karşılaşma riski taşıyor. Dolayısıyla, sigorta mekanizmalarının birçok ülkenin kalkınma stratejisine öncelikli olarak entegre edilmesi önemli hale geliyor. Ancak özellikle az gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde görülen geniş sigorta koruma açığını kapatmak, sigorta sektörü, hükümetler ve düzenleyici otoriteler arasında güçlü bir iş birliği gerektiriyor. Afetlere dayanıklı bina yönetmeliklerinin uygulamaya konulması ve altyapı dayanıklılığının artırılması gibi daha geniş kapsamlı risk azaltma çabaları, kırılganlıkların azaltılması ve sigorta kapsamı dışında kalan varlıkların sigortalanabilirliğinin artırılması açısından kritik öneme sahip oluyor[1].

Sigorta sektörü, afetlerin ardından hızlı bir şekilde kaynak sağlayarak müdahale, toparlanma ve yeniden inşa süreçlerini destekleyip ekonomilerin yaşadığı olumsuz etkileri asgari seviyeye düşürebilir. Daha da önemlisi sektör sunduğu ürün ve hizmetler vasıtasıyla risk azaltımı için teşvik mekanizmaları sunabilir. Bu nedenle güçlendirilmiş bir sigorta sektörü, günümüzde zorlanma emareleri gösteren afet sonrası müdahale mekanizmaları üzerindeki baskıyı azaltabilir.

Cem Avcıoğlu

TSKB Ekonomik Araştırmalar – Yönetici

Anahtar kelimeler: afet dayanıklılığı, eşitsizliklerin azaltılması, koruma açığı, risk azaltımı